Мяне завуць Ілля. Мне 20 гадоў. Пяць гадоў таму я пазнаёміўся з людзьмі, якія называюць сябе антыфашыстамі і анархістамі. Тады я пачаў даведвацца, што ёсць групы людзей, якіх прыгнятаюць. Потым да мяне дайшло, што ўсе кімсьці прыгнятаемся па-ўсякаму, з усіх бакоў. І я зразумеў, што не магу быць у баку. Зараз з'яўляюся актывістам гарызантальнай ініцыятывы Baranki PunX, якая пабудавана на ўзаемадапамозе. Мы праводзім канцэрты, кінапаказы і лекцыі, на розныя тэмы. Збіраем грошы для прытулкаў, а ў гэтым годзе падключыліся да міжнароднай акцыі супраць гвалту ў сям'і "Не вінаватая". Я неаднаразова падвяргаўся гвалту за ідэі і знешнасць з боку розных людзей. У мяне толькі 6 афіцыйных страсенняў, калі я звяртаўся ў лякарню праз тое, што мяне збівалі. З дзясятак разоў я не звяртаўся. Бойкай гэта назваць нельга, гэта больш было збіццё і вельмі часта натоўпам. Мне ўвесь час даводзіцца чуць у свой бок цэлую кучу абраз. На дадзены момант ужо менш – крыху змяніў знешнасць. Але ўсё ж да гэтага часу я адчуваю ціск з боку грамадства, касыя погляды. Таксама за мае погляды мне не дае спакою міліцыя. Даводзілася неаднаразова быць затрыманым. Была сітуацыя на адным з нашых адукацыйных мерапрыемстваў, калі міліцыя зладзіла аблаву. Вельмі часта іншадумцы людзі трапляюць пад прэсінг з боку дзяржавы. Я быў асуджаны за публікацыю УКантакце. Хоць і з'яўляюся антыфашыстам, мяне асудзілі за распаўсюд нацысцкай сімволікі: у мяне было некалькі пастоў са свастыкай – гэта былі мемы, а пад імі як раз думкі пра тое, што фашызм – гэта дрэнна. Ні міліцыянтаў, ні суддзю гэта не збянтэжыла, вядома ж. Было вельмі непрыемна, а з другога боку – вельмі смешна. Я падвяргаўся ўсяляк гвалту з боку супрацоўнікаў міліцыі. Пасля ўсяго таго, што адбываецца, засталося шмат траўмаў. Цэлая куча пачуццяў крыўды, несправядлівасці ў цэлым да гэтага свету, да сябе, да людзей, да ўсяго вакол. Я апошнім часам маме вельмі часта кажу: "Мама, я не пра гэта марыў, калі нараджаўся». Напэўна, трэба перастаць ёй гэта казаць. Бачу як ёй балюча. Гадоў да 14 ўсё так прыгожа малявалася, што я нават і не думаў, што будзе ўсё так складана. Цяпер цяжка, балюча, але чамусьці рукі не апускаюцца пасля кожнага разу, калі мяне б'юць або псіхалагічна гвалцяць. Не важна хто: фашысты, міліцыя, мінакі. Становіцца спачатку крыўдна і злосна, але потым смешна. Хочацца ім сказаць: «А што пасьля гэтага будзе? Думаеце я пастрыгуся або адмоўлюся ад сваіх ідэй і поглядаў?» Я ўсё больш пераконваюся, што трэба стаяць на сваім. Я зразумеў, што якой бы перыяд жыцця я не пражыву, мне хочацца стаць за гэты час як мага больш добрым і лепшай версіяй сябе, развівацца заўсёды і менш рабіць балюча іншым людзям. Увогуле, хачу сказаць, што узаемадапамога, ўзаемападтрымка і салідарнасць – наша ўсё. Без гэтага ніяк далей нельга. Прагрэсу ня будзе. Тэхналогіі будуць расці, а грамадства будзе дэградаваць.

Віктар Грэм. На дадзены момант я пішу для "MAKEOUT", а з 2011 па 2015 год быў у ініцыятыве "ГейБеларусь". Каля двух гадоў быў у "DOTYK", а потым з 2016 год далучыўся да "Жывой Бібліятэкі". Цяпер у мяне ёсць свае ідэі праектаў, якія хачу рабіць і развіваць.
Вопыт дыскрымінацыі — гэта складана, так як часта нейкі досвед не здаецца дыскрымінацыйным праз сталае знаходжанне ў асяроддзі, дзе дыскрымінацыя ёсць па змаўчанні. Перыядычныя гамафобные выказванні вышэйшага кіраўніцтва краіны і кіраўнікоў розных рэлігійных канфесій Беларусі толькі абвастраюць сітуацыю. Я разумею, што не магу быць цалкам адкрытым, так як рызыкую страціць працу. Закон не абараняе мяне. Таму ёсць бесперапынны страх за сваё жыццё. У маім жыцці ёсць гісторыя, звязаная з войскам. Я разумеў, што войска — гэта месца з моцнай канцэнтрацыяй таксічнай маскуліннасці. Разумеў, што там небяспечна. Таму я са сваім хлопцам (на той момант) вырашыў, што на камісіі ў ваенкамаце скажу, што я гей. Вылілася гэта ў тое, што з дапамогай састарэлага дапаможніка псіхіятр напісаў мне псіхіятрычны код, хаця па ідэі гэта не падстава ня браць у войска. Праз гэтае ж мяне адправілі ў "Навінкі" на камісію, дзе напісалі, што я псіхічна здаровы і што ня "гей". Аднак пры змене працы мне патрэбна была папера, што я не знаходжуся на ўліку. Аказалася, што знаходжуся, хоць не назіраюся і наогул для гэтага няма падстаў. Дзіўна. Мне не змаглі даць канкрэтнага адказу, чаму так адбылося, але гэта азначала, што я не магу ўладкавацца на працу.
Зараз у маім асяроддзі няма дыскрымінуючых людзей. У школе на гамафобные выказванні месцамі нават падыгрываў. Па факце гэта можна лічыць дыскрымінацыяй.
Жадаю ўсім пазбавіцца ў сваім асяроддзі ад таксічных людзей, настолькі, наколькі гэта магчыма, прымаць і любіць сябе незалежна ад грамадскай думкі, якое наўрад ці кардынальна зменіцца ў бліжэйшы час.

Прывітанне, мяне завуць Юля і я залежная. Я ў рэмісіі ўжо 4 гады, але ў маім жыцці было больш за 15 гадоў ўжывання наркотыкаў.
Вось я была звычайным, нармальным, сацыялізаваныя чалавекам, а ў адзін момант вжух — стаю тут як бяздомны. Мне было складана прызнацца. Усё гэта асуджэнне: "Юля, паглядзі на сябе, у што ты ператварылася". Ды я як бы бачу. Мне не трэба, каб мяне асуджалі. Мне трэба, каб мяне прынялі і падтрымалі.
Вось гэта важна. Проста крыху падтрымкі і веры ў мяне.
Калі паміраў мой былы хлопец, лекары казалі мне прама ў вочы: "Навошта яго ратаваць, ён жа наркаман, заўтра здохне пад плотам". А калі чалавек ВІЧ-станоўчы, то наогул могуць адмовіць у дапамозе. Часта хацелася вярнуцца да звычайнага жыцця, пайсці на працу, але калі ў цябе 107 артыкул, то можна паставіць крыж на тваім працаўладкаванні. Пакуль ты ня здымешся з уліку складана куды-небудзь уладкавацца — ідзі дакажы начальнікам, што ты ўжо не ўжываеш. І няма гарантыі, што заўтра зноў не пачнеш. Таму да нарказалежных ставяцца з асцярогай.
Вельмі важна, калі цябе не асуджаюць. Наша грамадства ня ведае, што ўжыванне наркотыкаў — гэта не капрыз. Залежнасць — гэта хвароба, і ня кожны можа з ёй справіцца. Патрэбна дапамога спецыялістаў і матывацыя ўнутры чалавека.
Не маўчыце, змагайцеся і не чакайце. Будзьце ўпэўненымі, трэба ўмець не баяцца.

Мяне завуць Эльвіра, я займаюся уласным праектам "Я прыеду" па сацыялізацыі маладых людзей з інваліднасцю. Ці варта распавядаць пра тое, наколькі часта сутыкаюцца з дыскрымінацыяй людзі з інваліднасцю! Яны не інтэграваныя паўнавартасна ў грамадства. Так што інклюзіўная дыскрымінацыя відавочная!
Ды і кожны з нас, упэўненая, часта адчуваў нешта падобнае. Напрыклад, спачатку, калі ты сканчаеш ВНУ, працадаўца не гарыць жаданнем узяць цябе на працу, таму што ты малады спецыяліст. Пазней, на сумоўях, у цябе ўвесь час пытаюцца пра твой сямейным статус, ёсць дзеці ці не. Я з такімі пытаннямі сутыкалася ўвесь час і не ведала, што распытванні падобнага роду з'яўляюцца парушэннем маіх правоў.
Пацешны факт: замежныя праграмы, якія ў нас у краіне займаюцца праваабарончымі і гендэрнымі задачамі, на сумоўях пры прыёме на працу задаюць тыя ж дыскрымінацыйныя пытанні, напрыклад, ці ёсць з кім пакінуць дзяцей, калі з'яжджаць ў камандзіроўкі. Паколькі як спецыяліст я сфармавалася ў такой сітуацыі, калі мне задавалі падобныя пытанні, пры найме супрацоўнікаў я аўтаматычна задавала ім такія ж дыскрымінуючыя пытанні. Пагадзіцеся, пытанні аб наяўнасці дзяцей і сям'і часцей за ўсё задаюцца жанчынам, мужчынам яны адрасуюцца ня так часта. Гэта лічыцца не мужчынскім пытаннем, таму што бальнічныя і клопат пра дзяцей заўсёды на жанчыне. Падобная сітуацыя не ідзе на карысць спецыялістам жаночага полу, працадаўца першапачаткова пачынае падазраваць у жанчыне горшага супрацоўніка толькі з-за наяўнасці дзяцей.
Самае галоўнае — умець распазнаваць дыскрымінацыю і ведаць як на яе рэагаваць.

Алана. З дыскрымінацыяй я сустракалася ў асноўным у падлеткавым узросце, у школе. У прынцыпе гэта пайшло яшчэ з сям'і. Такі бытавы расізм. Здаецца, што калі мультыкультурная сям'я, то немагчыма, каб у сям'і была нейкая дыскрымінацыя. Але мне здаецца, што з боку маці сваякі вераць, што Беларусь — расісцкая краіна, што у нас зняважаюць людзей, якія па расавым, рэлігійным ці іншым пунктам "не такія". Таксама бацькі папярэджвалі, што вось ты не такая, як ўсе, не гуляй вось з гэтымі людзьмі, не хадзі вось туды, цябе будуць заўсёды спрабаваць падмануць, дзесьці скарыстацца табой.
У школе былі праблемы: я сварылася з аднакласнікамі. Яны не разумелі, «што я такое», таму што ёсць усе, якія выглядаюць неяк звычайна, і ёсць я. Плюс я па-свойму спрабавала пазбавіцца комплексаў, якія я ўзгадавала ў сабе і якія мне насадзілі іншыя - вырашыла выдатна вучыцца, чым таксама ў выніку не падабалася аднакласнікам. Яны думалі што "вось яна цямнаскурая, а яшчэ і батанік", спрабуе выпендрыцца. Былі моманты, калі камянямі ў бацьку кідалі і ў мяне, там дзеці нешта крычалі. Былі моманты, калі людзі проста не хацелі неяк стасавацца, таму што ты з "ненармальнай сям'і". Былі дзеці, якія малявалі свастыку ў сшытках, бруд у валасы закідвалі, таму што складана іх с кучаравых валасоў дастаць. Крычалі ўслед "негрыцянка", "гуталін" і гд.
Але ўсё змянілася, калі я пайшла ва ўніверсытэт. Паступова ўсё стала добра, таму што медычны ўніверсітэт максімальна мульцікультурны і там няма супер складанасцей з тым, што ты выглядаеш не так як ўсе. Добрая кампанія, адэкватныя стасункі паспрыялі таму, што я сама працавала над сабой ды і само асяродзе паўплывала пазітыўна. Нават калі я сустракаюся зараз з нейкімі момантамі дыскрымінаціі, напрыклад, хтосьці на вуліцы крычыць абразы, я ўжо не так гэта ўспрымаю, бо разумею, што гэтыя людзі не адукаваныя, што ёсць яшчэ нейкі савок у галаве і з гэтым трэба працаваць, а не злавацца на людзей і спрабаваць зняважыць іх у адказ.

Я Паша, у мяне разлад шызафрэнічнага спектру, код дыягназу ў картцы перыядычна ўдакладняецца, тым не менш адносіцца ён менавіта да шызафрэнічнага спектру. Па сімптомах гэта шызафрэнія, але я сустракаю актыўнае супрацьдзеянне з боку лекараў у пытанні "а чаму ў медкардцы стаіць іншы код дыягназу?", хоць яны звычайна згаджаюцца, што "так, у вас дэ-факта шызафрэнія, але ставіць мы вам яе не будзем".
Беларуская псіхіятрыя досыць канвеерная і знаходзіцца не ў самым добрым стане, і прыходзіцца калупацца ў псіхіятрыі і самому, каб хоць неяк сябе выцягваць.
У першы раз, калі я ў 18 гадоў звярнуўся да лекараў, мне паставілі шызатыпічны разлад - яго можна было паставіць яшчэ ў дзяцінстве. Яно моцна перасякаецца з сіндромам Аспергера (гэта такая разнавіднасць аўтызму). Па складу думак, па паводзінах я даволі блізкі да аўтыстаў. І, увогуле тое, што людзі з аўтызмам кажуць пра сябе, пра нэйраразнастайнасьцьі г.д. часта можна пераносіць і на людзей з разладамі шызафрэнічнага спектру.Калі я быў зусім дзіцем, мне было абсалютна незразумела як людзі адзін з адным ўзаемадзейнічаюць. Як ўладкованы зносіны, як уладкованы small talk або балбатня, як трэба жартаваць, што такое гумар, як уладкованыя негалосныя пагадненні ў зносінах людзей. Я чытаў кіраўніцтва па адаптацыі да соцыуму для людзей з аўтызмам і сіндромам Аспергера, і мне шматлікія рэчы адтуль сур'ёзна дапамаглі. А цяпер, праз шмат гадоў, я бачу, што там распісаны цалкам банальныя, простыя, відавочныя рэчы. Напрыклад, там тлумачыцца, як зразумець, што людзі кажуць з іроніяй або сарказмам, як рэагаваць на подколы, калі крыўдзіцца на іх, калі не.
У школе я быў ізгоем. У нас была жорсткая іерархія, траўля, накіраваная на людзей, якія "не ўпісваюцца". Я быў на вялікай дыстанцыі ад людзей і не вучыўся нават базавым відам ўзаемадзеяння, а сыходзіў у ўяўныя абстрактныя сусветы. Выкладчыкі не былі навучаны і/ ці не былі зацікаўлены ў тым, каб гэтую іерархію неяк ламаць, ды часта і самі ўдзельнічалі ў тым, што адбываецца.
Адзін са станоўчых момантаў таго, што цяпер даволі моцна прасоўваюць тэму дзіцячага аўтызму, інклюзіўнай адукацыі (напрыклад, школ, дзе аўтыст і ня-аўтыст вучацца разам), нейраразнастайнасць і наогул diversity у тым, што апісаная вышэй іерархічнасць трохі ламаецца і перабудоўваецца, і ганенняў незвычайных людзей у школах або на працоўных месцах становіцца менш.
Калі асяроддзе стала менш агрэсіўным, з'явілася больш жадання і магчымасцяў вучыцца сацыяльным узаемадзеянням. Даводзілася кампенсаваць недахоп інтуіцыі аналітычнымі схемамі, вучыцца будаваць у галаве нейкія спрошчаныя мадэлі чалавечай псіхалогіі, спрабаваць пралічваць, як у прынцыпе ўладкованая кагосьці псіхіка. Даводзілася навучацца гэтаму ледзь не па падручніку.
Я бачыў і бачу вялікую несправядлівасць таго, як уладкована нашае грамадства, і цяпер не хачу ў яго ўпісвацца. У той жа час я хацеў зразумець хаця б асновы таго, як ўладкованы зносіны паміж людзьмі, чаму я павінен паводзіць сябе так, а не інакш.
Нармальнай балбатні я так толкам і не навучыўся. Падчас размоваў я звычайна гружу людзей абстрактнымі развагамі, схемамі. Агульную мову знаходжу ў асноўным з людзьмі, у якіх інтарэсы накіраваныя ў бок чагосьці навуковага, тэхнічнага, у бок мастацтва. Мне гэтага хапае.
Апісанае, напэўна, фармальна не зусім дыскрымінацыя, але па факце гэта яна. Пытанне тут нават не ў тым, што мне можа неяк перашкодзіць наяўнасць у мяне псіхічнага разладу ў медыцынскай картцы і не ў прававых пытаннях, з гэтым звязаных (гэта, безумоўна, ёсць, але не гэта першаснае), а са схільнасцю людзей з такімі разладамі або асаблівасцямі псіхікі аўтаматычна станавіцца ізгоямі, белымі варонамі проста на ўзроўні інтуіцыі іншых людзей, нават калі аб наяўнасцi ў iх таго ці іншага дыягназу іншыя людзі ня ведаюць.

Мяне завуць Ягор Тубелевіч, я зараз працую ў інтэрнэт-краме, займаюся кантэкстнай рэкламай. Таксама маё хоббі — гэта блог у інстаграме (@bawola.glowa). Гэта самы вялікі ў Беларусі беларускамоўны асобны блог — 20,6к. Блогам я хачу паказаць, што можна быць чалавекам, якога цікава чытаць, за якім цікава сачыць не толька размаўляючы па-рассейску, бо шмат хто баіцца гэтым займацца , бо, зразумела, робіцца меньш аўдыторыя, меньш цікавасці ідзе ад людзей да цябе. Зараз вырашыў, што на працы буду размаўляць па-рассейску для спрашчэння каммунікацый з калегамі. Калі я ўладкоўваўся на цяперашнюю працу ў мяне было дакладна напісана ў інтэрв'ю, што асноўная мая мова зносін беларуская і мне ніхто не сказаў "давай, ўсё, размаўляй па-расейску", не было такога. Калі б так сказалі — прынцыпова не пайшоў бы, нават калі б мяне ўсё задавальняла. Ну вось сітуацыя з Adidas, з-за якой я тут апынуўся. Мне адказалі, што мы вас не будзем браць, таму што вы размаўляеце па-беларуску. "То бок вы адмаўляеце мне ў працаўладкаванні, таму што я размаўляю па-беларуску?" На што мне адказалі, што так, у нас так прынята, мы прыймаем толькі рускамоўных людзей. Былі іншыя выпадкі, нават калі ты па тэлефону размаўляешь, пытаюць: "А вы заўсёды па-беларуску размаўляеце?" і калі я адказваю "так", гавораць: "Ну мы вам патэлефануем" і сыходяць ад такой сітуацыі. Я наогул да гэтага стаўлюся так, што не трэба рэагаваць на гэта так жорстка. Хаця былі сітуацыі, калі мне хацелася паказаць людзям, што калі яны так са мной размаўляюць, чаму я не магусабе дазволіць размаўляць таксама неяк не па-чалавечы з імі. Вось, напрыклад, была сітуацыя, калі я прыязджаў у псіхдыспансэр праходзіць доктара і ў касе аплочваў паслугу. Я кажу: "дзень добры, можна аплаціць картай?", на што мне адказваюць: "молодой человек, если вы разговариваете по-беларусски, разговаривайте, пожалуйста, правильно - вы сказали картой, а правильно карткай". Я кажу: "я ведаю, но сказаў так, каб вы мяне зразумелі", на што мне: "не надо, если вы хотите говорить по-белорусски, разговаривайте, пожалуйста, правильно". Чаму мяне вучаць як размаўляць па-беларуску, тыя хто гэтага не робяць? Я ніколі не патрабую ад людзей, калі размаўляю па-беларуску, каб са мной размаўлялі па-беларуску. У мяне няма такіх прынцыпаў. Я не хачу паказаць, што беларускую мову можна ненавідзіць з-за таго, што хтосьці дрэнна рэагуе на яе. Ці есць ў Беларусі дыскрымінацыя па моўнай прыкмеце? Калі ў нас 20 ці 30 адсоткаў усяго, што ў нас ёсць — шыльды на вуліцах і іншае — толькі на расейскай мове, то гэта ўжо можна фактычна вызначаць як дыскрымінацыю. Але ці ёсць яна такая, што кагосьці зняважваюць таму што ён размаўляе па-беларуску? Я лічу, што не. Ёсць палітычныя нейкія сітуацыі , але гэта адзінкі, няма такога шырокага кола. Трэба рабіць больш для пашырэння ўжывання мовы. Я заўсёды за тое, што калі ты хочаш штосьці рабіць, не важна дзе, гэта можна рабіць па-беларуску і як бы гэта смешна не гучала — гэта модна.